Een schrikachtig paard kan je zelfvertrouwen flink onder druk zetten. Buitenrijden wordt ineens spannend, of zelfs iets wat je gaat vermijden. In deze reeks korte artikelen neem ik je stap voor stap mee in het begrijpen, trainen en begeleiden van je gevoelige paard. Van inzicht in paardenreacties tot praktische oefeningen en tips voor buitenrijden — alles komt aan bod. Om de paar dagen verschijnt een nieuw artikel. Zo bouw je samen met je paard aan meer rust, vertrouwen en plezier, zowel in de bak als buiten in de natuur.

1. Schrikachtige paarden: van frustratie naar begrip

Het is een frustrerend en soms zelfs angstaanjagend probleem: je paard schrikt vaak en heftig. Een plastic zakje aan de kant van de weg, een ritselende struik of zomaar ‘niets’ — en plotseling springt je paard opzij of wil het niet verder. Als ruiter kun je daar onzeker of bang van worden. En voordat je het weet, begin je buitenritten te vermijden. Jammer, want samen buiten zijn is juist zo fijn.

Toch ligt de oplossing niet in forceren of vermijden, maar in begrijpen. Paarden zijn van nature geen moedige dieren. Ze zijn prooidieren, wat betekent dat hun instinct gericht is op overleven. Hun eerste reflex is vluchten, niet onderzoeken. Wat zij waarnemen — hoe klein of onlogisch het voor ons ook lijkt — is voor hen realiteit. Een boomstronk kan zomaar veranderen in een gevaarlijk roofdier in hun beleving.

Ook speelt hun manier van zien hierin een rol. Paarden hebben een breed gezichtsveld, maar diepte inschatten is lastig. Daardoor reageren ze snel op beweging en contrasten — dingen die voor ons niet eens opvallen. Toch is dit waarnemingsvermogen geen gebrek, maar een kracht. Het zorgt ervoor dat paarden subtiele veranderingen in hun omgeving meteen opmerken.

Belangrijk om te beseffen is dat niet ieder paard op dezelfde manier reageert. Waar de één een stap opzij doet, maakt de ander rechtsomkeert. Dat heeft te maken met temperament, ervaring en vertrouwen. Maar één ding is zeker: een paard schrikt niet om zijn ruiter te pesten. Zijn reactie is oprecht en ingegeven door angst of onzekerheid.

Wie dit begrijpt, kan met meer rust en empathie rijden. En daarmee bouw je juist het vertrouwen op dat nodig is om samen wél die fijne buitenrit te maken.

2. Samen groeien: de invloed van ruiter en paard op elkaar

Iedere ruiter kent het gevoel: op sommige dagen lijkt je paard op wolkjes te lopen, op andere dagen voelt elk pas gespannen. Wat vaak vergeten wordt, is hoe sterk paard en ruiter elkaar beïnvloeden — in positieve én negatieve zin.

Een zelfverzekerde ruiter straalt rust, duidelijkheid en vertrouwen uit. En dat merkt het paard onmiddellijk. Want paarden zijn meesters in het lezen van lichaamstaal, spierspanning en energie. Als jij ontspannen en zeker bent, voelt je paard zich veiliger. Het zal eerder geneigd zijn jou te volgen, ook in situaties die spannend zijn.

Helaas werkt het ook andersom. Twijfel jij, verwacht je dat je paard gaat schrikken, of zit je stiekem zelf een beetje gespannen? Dan voelt je paard dat haarfijn aan. Het resultaat is vaak een vicieuze cirkel: jij schrikt van de reactie van je paard, je spanning neemt toe, en je paard schrikt weer van jou. Zo raak je samen in een neerwaartse spiraal.

Maar het goede nieuws is: de spiraal kan ook omhoog. Vertrouwen kweken, rustig blijven en je leiderschap vanuit kalmte en duidelijkheid tonen, zorgt ervoor dat je paard gaat “inchecken” bij jou als het iets spannend vindt. In plaats van meteen te vluchten, zal het eerst even voelen wat jij ervan vindt. En als jouw reactie rustig en standvastig is, geeft dat vertrouwen.

Een paard zoekt van nature naar leiderschap dat veilig en betrouwbaar aanvoelt. Geen harde hand, maar iemand die weet wat hij wil en dat met rust kan overbrengen. Als je daarin groeit als ruiter, groeit je paard met je mee. Samen word je sterker — stap voor stap.

3. De ruiter als gids: houding maakt het verschil

In de samenwerking tussen paard en ruiter is jouw houding van onschatbare waarde. Een goed rijdende ruiter is niet alleen technisch vaardig, maar ook mentaal aanwezig. Want om een paard goed te begeleiden, moet je proactief en alert zijn. Jij bent degene die de koers bepaalt — ook, of juist, als het spannend wordt.

Paarden voelen het haarfijn aan als jij de leiding neemt met rust en zekerheid. Je hoeft niet de stoerste in het bos te zijn, maar je moet wel doen alsof. Echt waar: doe alsof je zelfverzekerd bent, tot je het ook daadwerkelijk bent. Want die uitstraling geeft je paard houvast.

Wanneer je paard schrikt of zich wil onttrekken aan een situatie, is het belangrijk om hem niet te straffen. Straf vergroot alleen maar de spanning. Ga liever even met hem mee — fysiek én mentaal — en probeer zijn energie in andere banen te leiden. Soms is een stevige, duidelijke hulp nodig. Als het echt uit de hand loopt, kun je terugvallen op een ‘one-rein-stop’: door met één teugel het paard opzij te buigen, haal je hem op een veilige manier uit de paniekmodus.

Een losse teugel is daarbij een krachtig signaal van vertrouwen. Hoe vaker je op een ontspannen teugel kunt rijden, hoe beter. Je paard leert dat spanning niet standaard is. En zie je een spannend object? Maak er geen probleem van. Kijk er niet naar, geef geen extra been of stemhulp — doe gewoon alsof het er niet toe doet.

Als jij het gewone behoudt in ongewone situaties, leert je paard dat het jou kan vertrouwen. Daarmee ben jij niet alleen een ruiter, maar een echte gids.

4. Train je paard op spanning: van schrik naar zelfvertrouwen

Een schrikachtig paard wordt niet vanzelf kalmer. Vertrouwen groeit door ervaring — en die ervaring kun je heel bewust opbouwen met gerichte training. Niet door gevaar op te zoeken, maar door het paard te leren dat ‘spannend’ niet hetzelfde is als ‘gevaarlijk’.

Begin met oefenen in echte of gesimuleerde situaties. Vermijd ‘steriele’ omgevingen zoals een perfect stille bak of hal waar niets gebeurt. Juist wind, regen, flapperende jassen of een plas water zijn ideaal om mee te oefenen. Rij dus ook op winderige of natte dagen, binnen de grenzen van veiligheid. Hoe meer variatie je paard beleeft, hoe normaler prikkels voor hem worden.

Bij spannende objecten — zoals groot verkeer of onbekende voorwerpen — is het belangrijk dat je paard ernaartoe blijft gericht: face the danger. Wegdraaien betekent vaak vluchten, terwijl frontaal contact nieuwsgierigheid en controle bevordert.

Werk met de methode approach & retreat: ga naar het enge object toe tot je paard spanning toont, blijf daar even in rust, en neem dan een paar stappen terug. Zo leert je paard dat hij invloed heeft en dat spanning afneemt als hij blijft nadenken.

Gebruik ook gerichte oefeningen:

• Klim op een hek en laat je regenjas rustig wapperen boven het zadel.
• Rijd over een zeil of langs een wapperende vlag.
• Laat je helper een plastic zak om een vlag wikkelen en die langzaam bewegen.
• Rijd in een spiraal naar een eng object toe, of slinger ernaartoe in rustige bochten — zo breek je de spanning.
• Sleep een balk, een plastic zak of een ton mee — zodat je paard leert omgaan met onverwachte geluiden en bewegingen.

Door dit soort simulaties op te bouwen, leert je paard dat de wereld niet vol gevaren zit — maar vol situaties die hij samen met jou aankan.

5. Met vertrouwen naar buiten: zo maak je van elke rit een succes

Buitenrijden is misschien wel het mooiste wat je met je paard kunt doen — samen de natuur in, ontspannen bewegen, even los van de bak. Maar voor veel ruiters is het ook spannend. Zeker als je paard schrikkerig is of onvoorspelbaar reageert. Gelukkig zijn er veel dingen die je zelf kunt doen om je ritten veiliger en prettiger te maken.

Het begint bij begrip: paarden zijn van nature alert en gericht op overleven. Wat zij waarnemen is voor hen écht, ook al lijkt het voor ons onschuldig. Hun reacties zijn zelden ‘verzet’, maar bijna altijd gebaseerd op angst of onzekerheid. Als ruiter help je je paard niet door streng te zijn, maar door kalm en duidelijk leiding te geven.

Jouw houding maakt daarbij het verschil. Straal rust uit, wees alert en rijd proactief. Voel je je gespannen? Doe dan alsof je zelfverzekerd bent — dat werkt écht, voor jezelf én je paard. Houd een losse teugel waar mogelijk, en gebruik contact alleen als begeleiding, niet als correctie.

Kom je iets spannends tegen, zoals groot verkeer of een plastic zak? Draai je paard naar het object toe en blijf rustig. Laat zien dat jij niet onder de indruk bent. Maak er geen ‘ding’ van. Als je paard stil blijft staan of een stapje dichterbij durft, beloon dat meteen. Denk aan approach & retreat, of werk in spiralen of slingers naar het object toe.

Alle oefeningen die je thuis hebt gedaan — van vlaggen en zeilen tot slepen en regenjassen — komen nu van pas. Zo bouw je aan een paard dat durft te vragen in plaats van te vluchten. En aan een ruiter die antwoorden geeft in plaats van spanning.

Buitenrijden wordt dan niet alleen leuker, maar ook een echte samenwerking — vol vertrouwen, in beide richtingen.